Datum/Tijd
Date(s) - 18/04/2024
13:30 - 15:30

Locatie
NMBS station Mortsel Oude God

Categorieën

Afstand :  6 km
Reliëf : Vlak
Moeilijkheidsgraad : Gemakkelijk voor beginnende stapper
Vertrekpunt : Station NMBS Mortsel Oude God (Parkeren is betalend in Mortsel, verschillende parkings in de buurt)
Begeleidster : Mich Parduyns (0497/07.07.48) – michele@effenweg.be

Het fort van Mortsel is erkend als parkgebied en heeft de wandelaar heel wat te bieden. De fortgrachten, bossen, hagen, houtkanten en graslanden zitten vol leven en kleur. De wandeling brengt een mooie mix van natuur en cultuur. Klein Zwitserland werd in december 2019 als natuurgebied erkend. Klein maar fijn, aantrekkelijk door haar eenvoud, haar geuren, de mooie lijnen van haar glooiend landschap. Een gebied waar konijnen ingezet worden als grazers en waar hazelwormen een eigen pad kregen. Een must voor al wie in en rond de Zuidkant van Antwerpen woont.

We starten onze wandeling aan café Kawa, van waar we quasi onmiddellijk een klein weggetje rond de fortgracht inslaan. Afhankelijk van hoe de restauratiewerken aan het fort lopen, vervolgen we onze weg.

Het fort van Mortsel (fort 4) maakt deel uit van de brialmontforten die in 1860-1864 werden opgetrokken uit baksteen en zandsteen. Het maakt deel uit van een fortengordel rond Antwerpen en bleef tot 2000 eigendom van het ministerie van Defensie dat het ook gedeeltelijk heeft gerestaureerd. Het werd gebruikt als artillerieschool en wordt beschermd als monument.

“Na de Belgische omwenteling van 1830 kreeg België een neutraal statuut opgelegd. De onafhankelijkheid van de nieuwe staat werd gewaarborgd door de toenmalige grote mogendheden: Frankrijk, Groot-Brittannië, Pruisen, Oostenrijk en Rusland. Indien België zou worden aangevallen, moesten de Belgische strijdkrachten zelf lang genoeg weerstand kunnen bieden om de grote mogendheden de tijd te geven een politieke of militaire oplossing te zoeken.

Omdat het Belgische leger te klein was om de talrijke vestingen te bezetten en te verdedigen, ontstond het idee van een nationaal reduit: één grote sterke vesting waarin regering en veldleger zich bij een eventuele aanval zouden kunnen terugtrekken. Hier zouden ze dan enkele weken of maanden kunnen stand houden en wachten op de hulp van de garant staande mogendheden.

Om politieke, economische en militaire redenen bleek de vesting Antwerpen het best geschikt als nationaal reduit.

De oude Spaanse omwalling werd afgebroken en er werd een nieuwe verdedigingslinie gebouwd verder van het centrum gelegen. Deze linie bestond uit de omwalling van Antwerpen (waar nu de Antwerpse Ring ligt) en een serie van 8 forten met een tussenafstand van ca. 2,5 km.

FORT 4 is het centrale fort in de Brialmont-fortengordel rond Antwerpen. Het fort werd gebouwd rond 1865, in het toen nog landelijke Mortsel. Het zag er oorspronkelijk heel anders uit dan nu. Alle bouwwerken waren met aarde overdekt als bescherming tegen het vijandelijke geschut. Aan de buitenzijde van het fort was geen enkel bouwwerk zichtbaar. De artillerie van de verdediging stond op deze aarden wallen. Het geheel was omringd door een 50 m brede gracht met slechts twee toegangsbruggen (aan de kant van de stad Antwerpen).” –website gemeente Mortsel

Het fort is nu eigendom van de gemeente Mortsel. Het werd parkgebied waarin wandel en fietswegen zijn aangelegd, maar speelt tevens een belangrijke rol in het sociaal en cultureel leven van de gemeente. Tijdens de zomer worden er buiten activiteiten georganiseerd, zoals rommelmarkten, open lucht theater- en filmavonden, een zomerbar, …..

Omdat er nog steeds restauratiewerken plaatsvinden zal het verloop van de wandeling in het parkgebied van het fort, afhankelijk zijn van de opengestelde paden.

We verlaten het fort en wandelen richting Klein Zwitserland, langs het  kasteel Cantercroy. Dit prachtige domein werd omgebouwd tot een luxueus appartementencomplex en herbergt een klasse restaurant.

We doorkruisen het opengestelde gedeelte van de kasteeltuinen richting Klein Zwitserland.

Klein Zwitserland is amper 6 ha groot. De naam verwijst naar de vier opgehoogde oude spoorwegbermen. De bevoorrading van de ringforten  gebeurde aanvankelijk via de Militaire Baan (Krijgsbaan). In 1878 werd de ringspoorlijn aangelegd om de bevoorrading te versnellen. Hiertoe werd landbouwgrond onteigend op het terrein dat later Klein-Zwitserland zou worden. In totaal werden er vier spoorwegbermen aangelegd. De grond werd aangevoerd uit de haven van Antwerpen. Het riet en de schelpen kwamen mee.

In 1996 werd in het  gemeentelijk natuurontwikkelingsplan van de gemeente Mortsel opgenomen dat de spoorwegfauna- en flora de kans moet krijgen om zich  te ontwikkelen. Sinds 2000 beheert Natuurpunt het gebied.

“Klein-Zwitserland is op zijn mooist in mei als alle meidoorns in bloei staan. De doornen beschermen de planten tegen konijnenvraat. Meidoorn is vaak de eerste struik die op oude landbouwgrond verschijnt. Onder een meidoorn groeien dan de eerste bosplanten. Hier zie je hoe een nieuw bos stilaan groeit.

De dode stammen die je ziet, zijn iepen die gestorven zijn aan een schimmel. Die schimmel laat zich meevoeren van boom tot boom. De kever vreet gangen onder de schors van iepen en legt er zijn eitjes. De schimmel komt via de pootjes van de kever mee en verspreidt een giftige stof in de gangen. De boom reageert tegen de stof door zijn vaten af te sluiten. Al snel zal de boom geen vocht meer krijgen en zal hij sterven. De helft van alle organismen leeft van dood hout. Daarom laat Natuurpunt altijd minimum 4% dood hout staan of liggen.

Van juni tot november kan je in berkenbosjes vliegenzwammen aantreffen. Ze profiteren van elkaars gezelschap. Als de weersomstandigheden goed zijn, komen ze in enkele uren tevoorschijn.” – website Natuurpunt.

We betreden het gebied aan de ingang bij de spoorlijn Antwerpen-Lier. Onze wandeling loopt over de oude spoorwegbermen die het gebied haar glooiend karakter geven. In de diepte zien we de konijnen springen. We volgen gedeeltelijk het hazelwormpad. De hazelworm is geen worm, maar een pootloze hagedis die vaak voor een slang wordt aanzien.

We verlaten Klein Zwitserland en vatten de terugweg aan langs de mooie buitengracht van fort 4.

Er wordt op een rustig tempo gewandeld en onderweg wordt er op tijd even gepauzeerd. Dit is een ideale wandeling voor de wandelaar zonder enige wandelervaring, maar ook stappers met al een eerste ervaring zullen dit prachtig gebied zeker smaken. In natte perioden is waterdicht schoeisel aan te raden.

Honden zijn toegelaten op voorwaarde dat deze ten allen tijde  aangelijnd blijven en geen last veroorzaken bij andere deelnemers.

Achteraf is er, voor wie dat wenst, nog de mogelijkheid om wat na te kaarten in het café Kawa, Stadsplein 5, 2640 Mortsel.

De wandelingen zijn toegankelijk voor iedereen, al zijn ze in de eerste plaats gericht op mensen met (chronische) pijn, chronisch zieken en mensen die even minder goed in hun vel zitten (burn-out, depressie, stress,…). Maar ook al wie behoefte heeft aan wat buitenlucht, een babbel of gewoon eens lekker wil gaan wandelen door een mooie brok natuur is meer dan welkom. Graag vooraf inschrijven, de plaatsen zijn beperkt. Aan niet-leden vragen we een bijdrage van 2 euro, hiermee worden de verzekering- en werkingskosten gedekt. Lees hier meer over het lidmaatschap bij Effen Weg.

Wenst u meer info over deze wandeling, neem dan rechtstreeks contact op met de begeleidster: Mich Parduyns – michele@effenweg.be – GSM 0497 07 07 48

Openbaar vervoer

Fietsers

Het station Mortsel Oude God is gelegen aan fietsknooppunt 86

Carpoolen

Geen verbinding? Of rij je alleen met de wagen naar de plaats van vertrek? Bezoek dan zeker onze Facebookgroep ‘Carpoolers van Effen Weg’, waar vraag en aanbod kunnen worden geplaatst. Zo helpen we niet enkel elkaar, maar dragen we ook ons steentje bij aan een beter milieu!

Of neem contact op met de begeleidster.

Reserveringen